Μάθημα δημοκρατίας είναι η επιστολή που απέστειλε ο υπουργός Δικαιοσύνης της Εσθονίας, Ούρμας Ρέινζαλου, προς τον έλληνα ομόλογό του, Σταύρο Κοντονή, με αφορμή την άρνηση της Ελλάδας να παραβρεθεί στην ημερίδα που οργάνωσε η εσθονική προεδρία στο Ταλίν, με αντικείμενο τα εγκλήματα των κομμουνιστικών καθεστώτων.
Ο κ. Ρέινζαλου δηλώνει στον κ. Κοντονή ότι πρόθεση μιας τέτοιας ημερίδας δεν είναι η διαμάχη, άλλωστε η υπόθεση της διερεύνησης του παρελθόντος είναι υπόθεση των ιστορικών.
«Εμείς είμαστε πολιτικοί», τονίζει ο κ. Ρέινζαλου, «και η δουλειά μας είναι να προστατεύουμε αξίες και αρετές. Οι δικές μας αξίες είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα, η δημοκρατία και το πνεύμα των νόμων».
Στη συνέχεια ο κ. Ρέινζαλου λέει ότι στην πατρίδα του έχουν πέσει χιλιάδες θύματα «και της ναζιστικής και της φασιστικής και της κομμουνιστικής δικτατορίας», και αυτό είναι κάτι αδιαμφισβήτητο.
Στην επιστολή του ο κ. Ρέινζαλου λέει ότι οι πολιτικοί δεν μπορούν να ξέρουν άριστα τις λεπτομέρειες της ιστορίας των άλλων χωρών. Σε αυτό, όμως, βοηθά η κουλτούρα, προσθέτει.
Για να τονίσει ότι όπως οι Εσθονοί έμαθαν για την ελληνική αντίσταση στο φασισμό από την ταινία «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι», έτσι και θα περίμενε οι Έλληνες να γνωρίζουν τι έχει συμβεί στα γκουλάγκ, αφού γνωρίζει ότι το έργο του νομπελίστα (και για πολλά χρόνια τροφίμου των στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας, Αλεξάντερ Σολζνίτσιν) «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» είναι από τα έργα που κυκλοφόρησαν πρώιμα στην Ελλάδα, από το 1974.
Ολόκληρη η επιστολή
«Αξιότιμε κ. Κοντονή,
Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την επιστολή σας, με την οποία προχωρήσατε στην ενημέρωση ότι δεν θα παρευρεθείτε στο Διεθνές Συνέδριο με θέμα: «Η κληρονομιά στον 21ο αιώνα των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν από τα κομμουνιστικά καθεστώτα» που διοργανώνεται στις 23 Αυγούστου, στο Ταλίν, στο πλαίσιο της Εσθονικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε.
Λυπάμαι για την απόφαση αυτή, αλλά εκτιμώ ιδιαίτερα το χρόνο σας για την λεπτομερή εξήγηση των λόγων που οδήγησαν σε αυτή. Επιτρέψτε μου, ωστόσο, να μη συμφωνήσω με τα επιχειρήματα, τα οποία προβάλατε.
Δεν επιθυμώ να μπω σε δημόσιο διάλογο για την ευρωπαϊκή ιστορία του 20ου αιώνα. Αυτό είναι κάτι που έχει γίνει και θα συνεχίσει να γίνεται από ιστορικούς, δικηγόρους, κοινωνικούς και πολιτικούς επιστήμονες, καθώς και φιλόσοφους από διαφορετικές χώρες. Εμείς είμαστε πολιτικοί και η δουλειά μας είναι να προστατεύουμε τις αξίες και τις αρετές. Οι αξίες μας είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα, η δημοκρατία και η εφαρμογή του νόμου, για την οποία η οδός είναι μία. Για τους λόγους αυτούς, αντιτίθεμαι σε κάθε ιδεολογία ή πολιτική κίνηση που καταργεί αυτές τις αξίες ή τις προσπερνά κανείς μόλις αποκτήσει εξουσία.
Με αυτό το δεδομένο, δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο Ναζισμό, το Φασισμό ή τον Κομμουνισμό. Όλες αυτές οι ιδεολογίες κατέστρεψαν στο όνομα των διαταραγμένων οραμάτων τους για το μέλλον, ολόκληρα έθνη και κοινωνικές ομάδες και χαρακτήρισαν ως ανάξιους και ακατάλληλους άλλους για ένα ουτοπικό μέλλον. Ένα μέλλον στο οποίο αυτοί οι άνθρωποι και οι ομάδες θα έπρεπε είτε να εκπαιδευτούν εκ νέου, αναγκασμένοι να υποφέρουν σε μια μιζέρια δίχως ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο ή να εξοριστούν σε ακατοίκητες ερημιές ως απόβλητα.
Η καταδίκη εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας πρέπει να είναι προτεραιότητα για εμάς τους υπουργούς δικαιοσύνης. Είναι καθήκον μας να διατηρούμε το νόμο και την τάξη, ανεξάρτητα από τους λόγους για τους οποίους τα εγκλήματα αυτά διαπράχθηκαν και ανεξάρτητα από τα ποια ήταν τα θύματα. Κάθε άνθρωπος, ανεξαρτήτως χρώματος, καταγωγής, απασχόλησης και κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, έχει το δικαίωμα να ζει με αξιοπρέπεια στο πλαίσιο της δημοκρατίας και του νομικού καθεστώτος. Όλες οι δικτατορίες, είτε λέγονται Φασισμός, είτε Ναζισμός είτε Κομμουνισμός, έχουν ληστέψει εκατομμύρια «δικούς τους» πολίτες, αλλά και πολίτες κρατιδίων υπό κυριαρχία.
Η μοίρα των δυο κρατών μας κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα ήταν διαφορετική. Στην Εσθονία, δε χρειάζεται να είναι κανείς ιστορικός για να γνωρίζει τι συνέβη στην Ελλάδα κατά τη κατοχή των ναζί. Για να σας δώσω και ένα παράδειγμα: Το βιβλίο του Λουί ντε Μπερνιέρ, «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι» μεταφράστηκε στα εσθονικά, ενώ και η ταινία που βασίστηκε στο βιβλίο είχε χιλιάδες θεατές Εσθονούς. Παρομοίως, και το μυθιστόρημα «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» του Αλεξάντρ Σολζενίτσιν μεταφράστηκε στα ελληνικά λίγο μετά την έκδοσή του το 1974. Ίσως, ακόμη, θα σας ενδιέφερε να μάθετε ότι ο Σολζενίτσιν ολοκλήρωσε το εν λόγω βιβλίο στην Εσθονία ένα καλοκαίρι που ήταν φιλοξενούμενος στη φάρμα του Άρνολντ Σούσι, Εσθονού που γνώρισε σε αυτό το αρχιπέλαγος για το οποίο μιλά.
Εκεί, ο Σολζενίτσιν ήταν λιγότερο ορατός στην Κα Γκε Μπε, από ότι θα ήταν εάν βρισκόταν στη Ρωσία, όπου ήταν και ιδιαίτερα γνωστός. Ο Άρνολντ Σούσι εστάλη στο Γκουλάγκ, απλά και μόνο επειδή διετέλεσε υπουργός στην κυβέρνηση της Εσθονίας. Η Κομμουνιστική Σοβιετική Ένωση είχε κατακτήσει την Εσθονία και το να είναι κάποιος υπουργός εκείνη την περίοδο θεωρούνταν έγκλημα στα μάτια της Κομμουνιστικής Αστυνομίας.
Ο υπουργός Σούσι εξορίστηκε στο Γκουλάγκ δυο μήνες αφότου η Σοβιετική Ένωση, μαζί με τους δυτικούς συμμάχους, νίκησαν τους ναζί και θα επέστρεφε σπίτι του 15 χρόνια μετά. Ήταν από τους τυχερούς. Δεκάδες άλλοι πολιτικοί που υπηρετούσαν τότε στην κυβέρνηση της Εσθονίας δολοφονήθηκαν στο Γκουλάγκ ή απεβίωσαν εξαιτίας των άθλιων συνθηκών που επικρατούσαν. Είναι προφανές ότι το βιβλίο του Σολζενίτσιν απαγορεύθηκε στην Εσθονία καθόλη τη σοβιετική κυριαρχία.
Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Εσθονία έχει βιώσει την εμπειρία του να βρίσκεται υπό δύο κυριαρχίες, υπό δύο ολοκληρωτικά καθεστώτα. Η χώρα κατακτήθηκε από τη Σοβιετική Ένωση το 1940, έπειτα από τους ναζί το 1941 και μετά ξανά όταν η σοβιετική κυριαρχία συνέχισε το 1944 έως τον Αύγουστο του 1991. Με βάση, λοιπόν, την εμπειρία της χώρας μου και των ανθρώπων της, αμφισβητώ σθεναρά τον ισχυρισμό σας ότι ο Κομμουνισμός είχε και θετικές πλευρές.
Ενώ είναι αλήθεια ότι η Σοβιετική Ένωση διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη νίκη επί της ναζιστικής Γερμανίας, ο Κόκκινος Στρατός δεν ελευθέρωσε την ανατολική Ευρώπη, έτσι ώστε τα κράτη και οι άνθρωποι που κατάκτησαν οι ναζί, να μπορούν να αποφασίσουν οι ίδιοι για το μέλλον τους. Κάτι τέτοιο δεν έγινε στο ανατολικό Βερολίνο και δεν έγινε στο Ταλίν.
Ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος έληξε το 1949. Τη χρονιά αυτή, το Κομμουνιστικό Καθεστώς απέλασε περίπου το 2% του πληθυσμού της Εσθονίας, απλά και μόνο επειδή ως ιδιώτες αγρότες, αρνήθηκαν να πορευθούν στην ίδια τροχιά με το κομμουνιστικό αγροτικό πείραμα και να γίνουν μια ομάδα. Αυτό έρχεται να προστεθεί στους χιλιάδες ανθρώπους που είχαν ήδη φυλακιστεί στο Γκουλάγκ ή απελάθηκαν νωρίτερα. Παράλληλα, χιλιάδες άλλοι θα ακολουθούσαν, καθώς φυλακίζονταν έως τα μέσα του 1950.
Μπορεί ο θάνατος του Στάλιν να επέτρεψε την επιστροφή των περισσότερων επιζώντων στην πατρίδα τους, αυτό όμως δε σημαίνει και το ότι ο Κομμουνισμός απέκτησε ανθρώπινο πρόσωπο. Είμαι 40 ετών και ολοκλήρωσα τη βασική εκπαίδευση υπό το Σοβιετικό Καθεστώς. Γνωρίζω τι λέω. Ίσως αποτελέσει έκπληξη για εσάς το ότι εκείνη την περίοδο, η ιδιωτική κατοχή απαγορευόταν στη Σοβιετική Ένωση. Επίσης, το ελεύθερο εμπόριο θεωρούνταν έγκλημα.
Έχω πλήρη αίσθηση του τι λέω όταν υπογραμμίζω ότι δεν είναι δυνατόν να χτίσουμε την ελευθερία, τη δημοκρατία και τη νομοθεσία, υπό κομμουνιστική ιδεολογία. Γνωρίζουμε όλοι ότι έχουν γίνει προσπάθειες γι αυτό σε κάθε ήπειρο, εκτός της Αυστραλίας. Έχει γίνει προσπάθεια με πολλές αποχρώσεις του κόκκινου και κάτω από κάθε εθνικό σλόγκαν. Αυτό κορυφώνονταν συνεχώς σε περιόδους οικονομικής καταστροφής και με τη σταδιακή καταπάτηση του νόμου. Ωστόσο, υπάρχουν χώρες και άνθρωποι για τους οποίους το τίμημα του μαθήματος του Κομμουνισμού ήταν εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές. Αυτό δεν επιτρέπεται να γίνει ξανά.
Στην ελευθερία και στη δικαιοσύνη, ο καθένας έχει δικαίωμα στην υιοθέτηση θρησκευτικών και ιδεολογικών πεποιθήσεων, αλλά πρέπει να καταδικάζουμε κάθε προσπάθεια ή πράξη που παρακινεί άλλους να καταστρέφουν ανθρώπους ή κοινωνικές ομάδες ή που επιχειρεί να ανατρέψει με τη βία νόμιμα καθεστώτα.
Έχοντας υπόψη τα αθώα θύματα, δεν υπάρχει διαφορά. Δεν αποτελεί διαφορά για ένα θύμα, εάν θα δολοφονηθεί στο όνομα ενός καλύτερου μέλλοντος για την Άρια φυλή ή επειδή ανήκει σε μια κοινωνική ομάδα που δεν έχει θέση στην κομμουνιστική κοινωνία. Πρέπει να θυμόμαστε όλα τα θύματα κάθε ολοκληρωτικού δικτατορικού καθεστώτος, έτσι όπως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε να γίνει στην ανάλυσή στις 2 Απριλίου 2009, πάνω στην Ευρωπαϊκή Συνείδηση και τον Ολοκληρωτισμό.
Αυτή ήταν και η ανάλυση που λειτούργησε ως βάση για τον εορτασμό υπενθύμισης των θυμάτων των ολοκληρωτικών και απολυταρχικών καθεστώτων την προηγούμενη εβδομάδα στο Ταλίν.
Στην παρούσα επιστολή εσωκλείω ένα αντίγραφο της ανάλυσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που έλαβε χώρα στις 2 Απριλίου 2009, προς ενημέρωσή σας. Με εκτίμηση, Ούρμας Ρεϊνσάλου»
Hλίας Κανέλλης
*Μετάφραση: Μαρία Πετροπούλου
in.gr
