Η ουσία της εμπάθειας
Ν. Λυγερός, Β. Τσατσαμπά
Στο πλαίσιο της Φιλοσοφίας, η έννοια της εμπάθειας είναι ουσιαστική σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή η έννοια είναι απόλυτα θετική στα γαλλικά, όπως το βλέπουμε στο λεξικό Petit Robert Empathie : En Philosophie et Psychologie, faculté de s'identifier à quelqu'un, de ressentir ce qu'il resent. Το ίδιο ισχύει και στα αγγλικά, όπως το βλέπουμε στο λεξικό Oxford Empathy : the ability to understand and share the feelings of another. Origin : From Greek empatheia (from em- 'in' + pathos 'feeling') translating German Einfühlung. Μάλιστα σε αυτό το λήμμα έχουμε την απόδειξη ότι τα ελληνικά λειτούργησαν ως πηγή έμπνευσης για την προέλευση. Από την άλλη όμως, όταν εξετάζουμε των τωρινή ελληνική λέξη στο λεξικό του Γ. Μπαμπινιώτη που καταγράφει το παρόν, αντιλαμβανόμαστε ότι έχει μία αρνητική έννοια εμπάθεια, η έντονη αντιπάθεια (εναντίον κάποιου) που εμποδίζει την αντικειμενική κριτική, η έκφραση έντονου αρνητικού συναισθήματος. συν. μισαλλοδοξία, πώρωση, μοχθηρία αντιθ. διαλλακτικότητα, ηπιότητα. Σε αυτό το επίπεδο, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το θέμα έχει λήξει και απλώς υπάρχουν διαφορετικές έννοιες σε διαφορετικές γλώσσες. Όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Διότι αν εξετάσουμε το λεξικό του Ι. Σταματάκου, βλέπουμε μία έννοια πιο θετική εμπαθής ( εν+ πάθος) ο εν πάθει ων, ο ευρισκόμενος εν καταστάσει πάθους (συγκινήσεως), ο πλήρης πάθους, η οποία ακολουθεί το νοητικό σχήμα που υπάρχει στο λεξικό των Liddell & Scott για τις επόμενες λέξεις και εκφράσεις: εμπάθεια, εμπαθώς, εμπαθής τινι, εμπ. φιλία, εμπαθώς [εμπάθεια, ισχυρόν πάθος - εμπαθής, ευρισκόμενος εν καταστάσει συγκινήσεως ή πάθους - εμπαθής τινι, παθαίνων, συγκινούμενος πολύ για το πράγμα - εμπ. φιλία, ένθερμως φιλία, φιλία μέχρι πάθους - εμπαθώς, μετά πάθους. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται απόλυτα κατανοητό ότι η ουσία της λέξης εμπάθεια είναι θετική και ανθρώπινη. Κατά συνέπεια, η τωρινή της χρήση είναι μία μορφή εκφυλισμού. Αυτή η παράλογη κατάσταση μπορεί να επιλυθεί ως ένα χρονικό παράδοξο. Αντί να μιλούμε μόνο για το σημερινό νόημα της λέξης, μπορούμε να δώσουμε έμφαση στην ουσία της μέσω της διαχρονικότητας. Γι’ αυτό το λόγο τη χρησιμοποιούμε στα κείμενά μας και στις διαλέξεις, με βάση αυτή την ιδέα. Επιπλέον, γνωρίζουμε ότι στη γλωσσολογία και στη λεξικογραφία, η χρήση μιας λέξης ή ενός νεολογισμού από αρκετούς ομιλητές και συγγραφείς καταγράφεται στις εκδοχές του λήμματος. Κατά συνέπεια δεν υπάρχει λόγος να μην γίνεται αυτή η χρήση της ουσίας της λέξης, αφού στην τελική μπορεί να γίνει κι επίσημα αποδεκτή στην επόμενη φάση της ελληνικής γλώσσας. Κι εδώ δεν πρόκειται για μία νέα εκδοχή, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αυθαίρετη, αλλά για την αναδίπλωση της λέξης εμπάθεια.
