Το γόητρο ως αναγνώριση ισχύος
Ν. Λυγερός
Το γόητρο για ένα κράτος δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. Και δεν είναι αποκλειστικά θέμα εικόνας διότι λειτουργεί με ανάδραση. Δεν μπορεί να βασιστεί μόνο πάνω στη φήμη, χρειάζεται υλοποιήσεις μέσω των πράξεων. Μέσα από το πλαίσιο του στρατηγικού δόγματος μπορεί να εκφραστεί με δύο τρόπους: ο άμεσος επηρεάζει, ο έμμεσος εκμεταλλεύεται. Αυτή η βασική έννοια είναι σημαντική ειδικά σε χώρες που προσπαθούν να αναβαθμίσουν και να πείσουν τις άλλες ότι αποτελούν παράγοντες ισχύος, τουλάχιστον στην περιοχή τους αν όχι στην ευρύτερη. Το πρόβλημα για αυτές τις χώρες είναι ότι το γόητρο τους δεν αντιπροσωπεύει μια ολική πραγματικότητα αλλά μια δυνατότητα που προσδοκεί να γίνει όραμα. Πιο συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να εμπλακούν σε διαμάχες και ακόμα λιγότερο συρράξεις, διότι το γόητρό τους μπορεί όχι μόνο να αμφισβητηθεί αλλά και να καταρρεύσει λόγο των περιστάσεων. Αυτό το νοητικό σχήμα εξηγεί γιατί πολλές από τις κινήσεις της Τουρκίας παραμένουν λόγια και δεν γίνονται ποτέ πράξεις. Σε αυτό το χώρο η έννοια του κόστους είναι κινητήρια δύναμη μα και ένας ανασταλτικός παράγοντας. Η Τουρκία προτιμά να λειτουργεί με τις φοβίες και όχι με τους φόβους των εχθρών της. Οι φοβίες του τον παραλύουν διότι ενισχύονται με το γόητρο της ενώ οι φόβοι παράγουν ασφάλεια λόγο του κινδύνου. Έτσι η αποτελεσματικότητα της διπλωματίας της έχει νόημα μόνο με τους αδύναμους ενώ δεν υπάρχει όταν ασκούνται πιέσεις από τους ισχυρούς. Η Τουρκία ζει με την πραγματικότητα του ενδιάμεσου που δεν έχει μεγάλο περιθώριο για να δράσει και να παράγει αποτελέσματα. Με άλλα λόγια, η Τουρκία προσπαθεί να ξεπεράσει τα όρια της για να αγγίξει την έννοια της μεγάλης δύναμης μέσω του γοήτρου. Θεωρεί ότι αυτό είναι η απόλυτη με και δυνητική απόδειξη της ισχύος της μέσω της αναγνώρισης. Εκφυλίζει λοιπόν τη χρήση της έννοιας του γοήτρου για να έχει ένα εργαλείο, το οποίο δεν έχει κόστος. Στην πατρίδα μας, βλέπουμε τα αποτελέσματα πάνω στους ραγιάδες και τους πασάδες που επηρεάζουν τους κύκλους του μέσω των εγκλημάτων κατά «σήριαλ». Για την Τουρκία, αυτά τα αποτελέσματα είναι μια πραγματική δράση πάνω στο θέμα της εικόνας αλλά τίποτα άλλο για τους ειδικούς. Μόνο που οι τελευταίοι, όχι μόνο είναι ελάχιστοι αλλά και δεν μπορούν να πείσουν με τα ορθολογικά τους επιχειρήματα την απουσία στρατηγικού βάθους αυτών των τεχνικών. Έτσι, έχουμε ένα χειροπιαστό παράδειγμα χρήσης και μάλιστα κατάχρησης, της έννοιας του γοήτρου ως εργαλείο μιας διπλωματικής δράσης πάνω στους πέτρινους παίκτες. Αυτή η λεπτομέρεια έχει τη σημασία της σε δύο επίπεδα. Το πρώτο είναι μια διέξοδος. Το δεύτερο ένα αποτέλεσμα. Βέβαια, αυτή η μετριότητα ακόμα και αν επιφέρει νίκες σε αυτές τις τεχνικές μάχες, σε βάθος χρόνου λειτουργεί απλώς ως φθορά του συστήματος που δεν αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις εσωτερικές του τριβές και επικεντρώνεται στην εικόνα του προς τα έξω, δίχως βέβαια να παράγει ουσιαστικό έργο που θα μπορούσε να διαμορφώσει την κατάσταση, όχι μόνο στην περιοχή σαν περιοχή αλλά και στην ευρύτερη. Σε αυτό είναι καταδικασμένα τα κράτη που έχουν εμβέλεια μόνο μέσω των γενοκτονιών που έχουν διαπράξει και δεν αναγνωρίζουν.
