Les Chacals
Drame en trois actes
N. Lygeros
Acte I
Scène 1
En Grèce, dans les bas-fonds d’Athènes, pas très loin de l’Agora, en plein quartier de Psyrri, on discerne dans une taverne enfumée, remplie de souffrance et d’amertume, des hommes assis dans leurs souvenirs, écrasés par la lumière des lanternes. Leurs regards se cachent sous des chapeaux mous, coiffés du ruban du deuil, qui couvrent leurs fronts d’une ombre épaisse et mystérieuse. Dans cette ambiance pesante, certains jouent au tavli, machinalement, à la merci du hasard, d’autres égrènent leur komboloï avec fierté et d’autres encore éprouvent le besoin de noyer leur chagrin dans un verre de retsina en écoutant le son du baglama qui accompagne le chant marginal d’un bouzouki à peine sorti de prison. Tous ont tout refusé pour vivre libres ; ils ont toujours choisi leur destin. Telle est la cause de leur exclusion de la société, de cet exil au sein de la mère patrie. Mais qu’importe, ils sont libres ! Cependant, pour combien de temps encore…
La porte s’ébranle avec fracas, surprenant tout le monde. Le silence immobile remplace alors le son des instruments et des voix humaines. Tous les regards se tournent vers cette ouverture impromptue. Deux hommes en franchissent le seuil, ils semblent épuisés mais heureux d’être là vivants. À leur vue, l’assistance s’écrie : Aléko ! Thanassi ! Et tous se précipitent vers eux, leurs regards transformés par cette soudaine apparition.
Michalis, qui tient encore Alékos dans ses bras
Mon frère, nous vous avions cru morts…
Thanassis, sur un ton vif
Nous l’étions, Michalis ! Mais nous devions revenir… Il le fallait !
Aris
Vous vous êtes donc évadés ?
Alékos
Non !
Silence.
Michalis, intrigué
Mais alors comment ?
Thanassis
Alékos a donné sa parole et ils nous ont laissé partir.
Aris
Ils vous ont donc libérés ?
Alékos
Ils nous ont donné deux jours…
Michalis, en le coupant
Deux jours ? Un temps. Deux jours avant quoi ?
Alékos
Ma mort !
Long silence.
Aris
Ne dis pas cela, Aléko ! Nous allons t’aider à t’enfuir.
Alékos
C’est impossible !
Michalis
Mais pourquoi, Aléko ? Je ne comprends pas.
Alékos, sur un ton grave
J’ai donné ma parole.
Michalis, exaspéré
Tu as donné ta parole d’honneur à ces chiens ?
Alékos
Non ! À la mort !
Aris
La justice est absente de notre monde.
Michalis
Et que vas-tu faire durant ces deux jours ?
Alékos
Je désire vivre !
Michalis
Quelle étrange idée !
Alékos
Nous vivons pour des idées mais rarement pour l’idée de vivre… Un temps. Tout au long de ma vie, j’ai marché avec pour unique richesse, notre soleil, cependant je n’ai jamais pu garder sa lumière. Un temps. Elle s’est écoulée comme notre vie.
Aris
Et que fais-tu de nos souvenirs ?
Alékos
Qu’importe la mémoire du passé si elle n’engendre pas la pensée du futur.
Michalis
Comment peux-tu parler de futur puisque tu n’as que deux jours à vivre ?
Alékos
Car à présent il a un sens pour moi. Un temps. Souviens-toi de la phrase de Rigas : plutôt une heure de liberté que quarante ans d’esclavage et de prison.
Thanassis
Tel est le propre de l’homme : esclave de son passé, maître de son futur.
Silence.
Aris, heureux d’avoir retrouvé ses amis
Vassili, fais-nous vivre avec ton bouzouki !
Après un court instant, le bouzouki reprend sa lamentation d’antan et les hommes serrés les uns contre les autres entonnent un chant de Tsitsanis : une mère soupire. Entre alors une jeune femme. Le pas de Roza semble décidé et en même temps empreint d’une certaine douceur. Elle dégage au sein de cette atmosphère d’hommes une grande fragilité ; une caresse sur la douleur du monde. Roza ses dirige vers Alékos qui ne la voit pas. Il est à présent assis, entouré de ses amis. Derrière lui, après avoir posé ses mains sur ses épaules, elle lui enlève son chapeau et l’embrasse tendrement sur le front. Les autres bien que surpris par sa présence demeurent silencieux devant cette scène. Alors Alékos se lève et la prend dans ses bras. Le bouzouki adoucit sa voix comme pour mieux les laisser s’étreindre.
Roza
Tu es libre depuis combien de temps ?
Aris
Il a toujours été libre !
Michalis
Ils viennent seulement d’arriver.
Roza
Je croyais qu’ils t’avaient condamné…
Aris
C’est le cas. Il est libre de mourir.
Roza
Pourquoi ne réponds-tu pas ?
Alékos semble ému mais il se retient.
Michalis
Il a accepté sa condamnation. Un temps. Il a donné sa parole qu’il y retournerait dans deux jours…
Roza, désemparée
Mais pourquoi leur as-tu donné ta parole ? Tu sais bien qu’ils n’en ont pas, eux !
Thanassis
Alékos m’a sauvé la vie… Un temps. S’il ne l’avait pas donnée, je serai déjà mort ! Silence.
Roza comprenant enfin, serre Alékos dans ses bras, fortement émue.
Alékos
Ne crains rien, Roza, nous resterons ensemble.
Roza
Oh ! Alékos ! Tu ne te rends pas compte. Nous n’avons que deux jours.
Alékos
Deux jours, c’est vrai ! Mais deux jours de vie ! Notre vie !
Roza
Comment vivre sans penser à la mort ?
Alékos
La mort fait partie de notre vie. Cela ne dépend pas de notre volonté, seulement de notre conscience.
Roza, en posant ses mains sur la poitrine d’Alékos
Tu es inconscient, mon amour !
Thanassis
Non, Roza, c’est notre conscience à nous tous.
Roza
Pourquoi faut-il que tu sois ainsi ? Pourquoi tout ce sang versé pour quelques instants de liberté ?
Alékos
Car notre vie n’en serait pas une, sans ces instants de liberté. Un temps. Il est de notre devoir de verser notre sang pour cette liberté.
Roza
Et c’est pour cela que nous n’avons pas le droit de vivre heureux, de sentir l’odeur du basilic, de goûter le sel de la mer ?
Alékos
Tout cela nous est interdit. Ils ne nous ont laissé que le droit de survivre sous leur joug ! L’occupation aliène les sens. Notre sang a blessé le basilic, nos morts ont souillé la mer. Ne vois-tu pas que même le soleil refuse de se lever sur notre patrie. Nous sommes tous devenus des condamnés à mort.
Roza, en posant sa main sur la bouche d’Alékos
Calme-toi, mon âme. Tu as trop souffert. Laisse-moi t’aimer… Les tortures t’ont brisé…
Thanassis
Non, Roza, personne n’a pu le briser. Un temps. Il est indestructible !
Roza
Et en même temps, si fragile… Comment supporter une telle existence ?
Alékos
Notre existence, c’est notre résistance !
Roza
Seulement tu as oublié ce que signifie la solitude…
Thanassis
Tu es injuste ! Alékos a connu l’isolement…
Roza
Je ne suis pas injuste, je suis une femme. Si je dis cela, c’est que je le ressens ainsi. À Alékos. Si tu meurs, qui te pleurera, qui restera seule dans ce vide qu’est devenue notre patrie ? Moi, et moi seule !
Elle pleure sur lui et il l’embrasse. Au même moment surgit sur scène Manos. Il a le souffle coupé.
Manos
Vite ! Vite ! Il n’y a plus un moment à perdre.
Michalis
Que se passe-t-il Mano ?
Manos
Les chiens ont préparé une embuscade, rue Démosthène, dans le tournant près des ruines…
Alékos, en s’écartant de Roza
Qui doit passer par là ?
Manos
Markos et des frères du Pirée.
Alékos, surpris
Markos, dis-tu ?
Manos
Oui, il a appris que tu étais sorti et il a décidé de venir te voir.
Alékos, pensif
Alors c’était pour le piéger qu’ils nous ont laissé sortir… En changeant de ton. Préparez-vous ! Nous partons ! À ces mots, ils se redressent tous. Markos ne peut compter que sur nous, les autres le laisseront se faire descendre sans bouger.
Roza
Ne me laisse pas, Aléko ! Pense à moi…
Alékos, en revenant vers elle
Markos est un ami d’enfance. Il a toujours été près de moi. S’il meurt par ma faute, jamais je ne pourrai me le pardonner. Un temps. Il l’embrasse. Je dois y aller !
Tous les hommes sortent.
Roza, restée seule
Aléko, ne me laisse pas…
Obscurité.
Τα Τσακάλια
Ν. Λυγερός
Μετάφραση από τα γαλλικά Βίκυ Τσατσαμπά
Δράμα σε τρεις πράξεις
Πράξη 1
Σκηνή 1
Στην Ελλάδα, στο κέντρο της Αθήνας, όχι πολύ μακριά από την Αγορά, στη γειτονιά του Ψυρρή, διακρίνονται μέσα σε μία ταβέρνα γεμάτη καπνούς , γεμάτη με πόνο και πίκρα άνδρες που κάθονται μέσα στις αναμνήσεις τους, καταπατημένοι από το φως της λατέρνας. Τα βλέμματά τους κρυμμένα κάτω από μαλακά καπέλα, φορώντας την κορδέλα του πένθους, που καλύπτει τα μέτωπά τους με μια παχιά σκιά και μυστήριο. Σε αυτό το βαρύ κλίμα, μερικοί παίζουν τάβλι, μηχανικά, παραδομένοι στο έλεος της τύχης, άλλοι παίζουν με το κομπολόι τους με υπερηφάνεια και άλλοι ακόμα αισθάνονται την ανάγκη να πνίξουν τις λύπες τους σε ένα ποτήρι ρετσίνα ακούγοντας τον ήχο του μπαγλαμά που συνοδεύει το περιθωριακό τραγούδι από ένα μπουζούκι που μόλις βγήκε από τη φυλακή. Όλοι τους έχουν αρνηθεί τα πάντα για να ζήσουν ελεύθεροι. Έχουν επιλέξει τη μοίρα τους. Αυτή είναι η αιτία του αποκλεισμού τους από την κοινωνία, αυτής της εξορίας από την μητέρα πατρίδα. Αλλά δεν έχει σημασία, είναι ελεύθεροι! Αλλά όμως για πόσο καιρό ακόμα...
Η πόρτα τινάζεται με ένα πάταγο, εκπλήσσοντας όλο τον κόσμο. Η ακίνητη σιωπή αντικαθιστά τον ήχο των οργάνων και των ανθρώπινων φωνών. Όλα τα βλέμματα στρέφονται στο απροσδόκητο άνοιγμα. Δύο άνδρες διασχίζουν το κατώφλι, φαίνονται εξαντλημένοι, αλλά χαρούμενοι που βρίσκονται εκεί ζωντανοί. Στη θέασή τους, οι παρευρισκόμενοι φωνάζουν: Αλέκο! Θανάση! Και όλοι σπεύδουν προς το μέρος τους, τα πρόσωπά τους μεταμορφώνονται από αυτήν την ξαφνική εμφάνιση.
Μιχάλης, ο οποίος εξακολουθεί να κρατά στα χέρια του τον Αλέκο
Αδελφέ μου, σας είχαμε για νεκρούς ...
Θανάσης, με ένα ζωηρό τόνο
Ήμασταν, Μιχάλη! Αλλά έπρεπε να επιστρέψουμε ... Ήταν το πρέπον!
Άρης
Δραπετεύσατε λοιπόν;
Αλέκος
Όχι!
Σιωπή.
Μιχάλης, απορημένος
Αλλά πώς;
Θανάσης
Ο Αλέκος έδωσε το λόγο του και μας άφησαν να φύγουμε.
Άρης
Έτσι σας απελευθέρωσαν;
Αλέκος
Μας έδωσαν δύο ημέρες ...
Μιχάλης, διακόπτοντάς τον
Δύο μέρες; Χρόνος. Δύο ημέρες πριν από τι;
Αλέκος
Το θάνατό μου!
Μεγάλη σιωπή.
Άρης
Μην το λες αυτό, Αλέκο! Εμείς θα σε βοηθήσουμε να ξεφύγεις.
Αλέκος
Είναι αδύνατο!
Μιχάλης
Μα γιατί, Αλέκο; Δεν καταλαβαίνω.
Αλέκος, με σοβαρό ύφος
Έδωσα το λόγο μου.
Μιχάλης, εξοργισμένος
Έδωσες το λόγο της τιμής σου σε αυτά τα σκυλιά;
Αλέκος
Όχι! Στο θάνατο!
Άρης
Η δικαιοσύνη είναι απούσα από τον κόσμο μας.
Μιχάλης
Και τι θα κάνεις κατά τη διάρκεια αυτών των δύο ημερών;
Αλέκος
Θέλω να ζήσω!
Μιχάλης
Τι παράξενη ιδέα!
Αλέκος
Ζούμε για τις ιδέες, αλλά σπάνια για την ιδέα της ζωής ...Χρόνος. Καθόλη τη διάρκεια της ζωής μου, προχωρούσα με ένα μοναδικό πλούτο, τον ήλιο μας, όμως ποτέ δεν μπορούσα να κοιτάξω το φως του. Χρόνος . Έχει διασκορπιστεί όπως η ζωή μας..
Άρης
Και τι θα κάνεις για τις αναμνήσεις μας;
Αλέκος
Τι σημασία έχει η μνήμη του παρελθόντος, αν δεν δημιουργεί τη σκέψη του μέλλοντος.
Μιχάλης
Πώς μπορείς να μιλάς για το μέλλον από τη στιγμή που έχεις μόνο δύο ημέρες για να ζήσεις;
Αλέκος
Γιατί τώρα έχει νόημα για μένα. Χρόνος. Θυμήσου τη φράση του Ρήγα: καλύτερα μια ώρα ελευθερίας παρά σαράντα χρόνια σκλαβιάς και φυλακής.
Θανάσης
Τέτοια είναι η φύση του ανθρώπου, σκλάβος του παρελθόντος του, κύριος του μέλλοντός του.
Σιωπή.
Άρης, ευχαριστημένος που ξαναβρήκε τους φίλους του.
Βασίλη, ας ζήσουμε με το μπουζούκι σου!
Μετά από σύντομη στιγμή, το μπουζούκι συνεχίζει θρήνο του παρελθόντος και οι άνδρες σφιχτά ο ένας με τον άλλον τραγουδούν ένα τραγούδι του Τσιτσάνη: κάποια μάνα αναστενάζει. Στη συνέχεια, μπαίνει μια νεαρή γυναίκα. Η Ρόζα φαίνεται αποφασισμένη και την ίδια στιγμή διαποτισμένη με κάποια απαλότητα. Εκπέμπει μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα των ανδρών μία μεγάλη ευθραυστότητα, ένα χάδι για τον πόνο του κόσμου. Η Ρόζα κατευθύνεται προς τον Αλέκο που δεν την βλέπει. Είναι τώρα καθισμένος, περιτρυγυρισμένος από τους φίλους του. Στέκεται πίσω του, αφού έχει ακουμπήσει τα χέρια της στους ώμους του. Βγάζει το καπέλο του και τον φιλά τρυφερά στο μέτωπο. Οι άλλοι, αν και έκπληκτοι από την παρουσία της, παραμένουν σιωπηλοί μπροστά σε αυτό το σκηνικό. Ο Αλέκος στη συνέχεια σηκώνεται και την παίρνει στην αγκαλιά του. Το μπουζούκι μαλακώνει τον ήχο του σαν να τους αφήνει να αγκαλιαστούν καλύτερα.
Ρόζα
Είσαι ελεύθερος πόσο καιρό;
Είσαι ελεύθερος πόσο καιρό;
Άρης
Ήταν πάντα ελεύθερος!
Ήταν πάντα ελεύθερος!
Μιχάλης
Μόλις έφτασαν.
Ρόζα
Νόμιζα ότι σε είχαν καταδικάσει ...
Άρης
Αυτή είναι η περίπτωση. Είναι ελεύθερος να πεθάνει.
Ρόζα
Γιατί δεν απαντάς;
O Αλέκος φαίνεται συγκινημένος, αλλά συγκρατείται.
Μιχάλης
Δέχτηκε την καταδίκη του. Χρόνος. Έδωσε το λόγο του ότι θα επιστρέψει σε δύο μέρες ...
Ρόζα, ανήμπορη
Μα γιατί τους έδωσες το λόγο σου; Ξέρεις καλά ότι δεν υπάρχει σε αυτούς!
Θανάσης
Ο Αλέκος έσωσε τη ζωή μου ... Χρόνος. Αν δεν τον είχε δώσει, θα ήμουν ήδη νεκρός! Σιωπή.
Η Ρόζα καθώς αντιλαμβάνεται τελικά σφίγγει στην αγκαλιά της τον Αλέκο, έντονα συγκινημένη.
Η Ρόζα καθώς αντιλαμβάνεται τελικά σφίγγει στην αγκαλιά της τον Αλέκο, έντονα συγκινημένη.
Αλέκος
Μην φοβάσαι τίποτα, Ρόζα, θα μείνουμε μαζί.
Ρόζα
Αχ! Αλέκο! Δεν τo συνειδητοποιείς. Δεν έχουμε παρά μόνο δύο ημέρες.
Αλέκος
Δύο ημέρες, είναι αλήθεια! Όμως, δύο ημέρες ζωής! Της ζωής μας!
Ρόζα
Πώς να ζήσουμε χωρίς να σκεφτόμαστε το θάνατο;
Αλέκος
Ο θάνατος είναι μέρος της ζωής μας. Αυτό δεν εξαρτάται από τη θέλησή μας, μόνο από τη συνείδησή μας.
Ο θάνατος είναι μέρος της ζωής μας. Αυτό δεν εξαρτάται από τη θέλησή μας, μόνο από τη συνείδησή μας.
Ρόζα, βάζοντας τα χέρια του πάνω στο στήθος του Αλέκου
Είσαι αναίσθητος, αγάπη μου!
Θανάσης
Όχι, Ρόζα είναι η συνείδηση μας για όλους μας.
Ρόζα
Γιατί πρέπει να είναι αυτός ο τρόπος; Γιατί όλη αυτή η αιματοχυσία για λίγες στιγμές ελευθερίας;
Αλέκος
Επειδή η ζωή μας δεν θα ήταν μία χωρίς αυτές τις στιγμές ελευθερίας. Χρόνος. Είναι καθήκον μας να χυθεί το αίμα μας για αυτή την ελευθερία.
Ρόζα
Και γι 'αυτό δεν έχουμε το δικαίωμα να ζήσουμε ευτυχισμένοι, να αισθανθούμε την μυρωδιά του βασιλικού, να γευτούμε την αλμύρα της θάλασσας;
Αλέκος
Όλα αυτά μας είναι απαγορευμένα. Δεν μας έχουν αφήσει παρά το δικαίωμα να επιζήσουμε κάτω από τον ζυγό τους! Η κατοχή αποξενώνει τις αισθήσεις. Το αίμα μας πλήγωσε τον βασιλικό, οι νεκροί μας έχουν μολύνει τη θάλασσα. Δεν βλέπεις ότι ακόμη και ο ήλιος αρνείται να σηκωθεί στην πατρίδα μας. Έχουμε όλοι καταδικαστεί σε θάνατο.
Ρόζα, βάζοντας το χέρι της πάνω στο στόμα της του Αλέκου.
Ηρέμησε, ψυχή μου. Έχεις υποφέρει πάρα πολύ. Άφησε με να σε αγαπώ...Τα βασανιστήρια σε έχουν σπάσει...
Θανάσης
Θανάσης
Όχι, Ρόζα, κανείς δεν θα μπορούσε να τον σπάσει.Χρόνος. Είναι άφθαρτος!
Ρόζα
Και την ίδια στιγμή τόσο εύθραυστος ... Πώς να αντέξει μια τέτοια ύπαρξη;
Αλέκος
Αλέκος
Η ύπαρξή μας είναι η δύναμή μας!
Ρόζα
Μόνο που έχεις ξεχάσει τι σημαίνει μοναξιά ...
Θανάσης
Είσαι άδικη! Αλέκος είχε γνωρίσει την απομόνωση ...
Ρόζα
Δεν είμαι άδικη, είμαι γυναίκα. Αν λέω αυτό είναι γιατί αισθάνομαι έτσι. Προς τον Αλέκο. Αν πεθάνεις, ποιος θα σε κλάψει, ποιος θα μείνει μόνος σε αυτό το κενό που έχει γίνει η πατρίδα μας; Εγώ και μόνο εγώ!
Εκείνη κλαίει πάνω του και εκείνος την αγκαλιάζει. Την ίδια στιγμή μπαίνει στη σκηνή ο Μάνος. Με κομμένη την ανάσα.
Μάνος
Γρήγορα! Γρήγορα! Δεν υπάρχει ούτε μια στιγμή για χάσιμο.
Μιχάλης
Μιχάλης
Τι συμβαίνει Μάνο;
Μάνος
Τα σκυλιά έχουν ετοιμάσει ενέδρα, στην οδό Δημοσθένους, στη στροφή κοντά στα ερείπια ...
Αλέκος, απομακρύνοντας την Ρόζα
Ποιος πρέπει να περάσει από εκεί;
Μάνος
Ο Μάρκος και αδέλφια του Πειραιά.
Αλέκος, έκπληκτος
Ο Μάρκος, είπες;
Μάνος
Ναι, έμαθε ότι είσαι έξω και αποφάσισε να έρθει να σε δει.
Αλέκος, σκεπτικός
Ήταν, λοιπόν, για να τον παγιδεύσουν που μας άφησαν να φύγουμε ... Αλλάζοντας τόνο. Ετοιμαστείτε! Φεύγουμε! Με αυτά τα λόγια, όλοι σηκώθηκαν. Ο Μάρκος δεν μπορεί παρά να υπολογίζει παρά μόνο σε μας, οι άλλοι θα τον παρατήσουν χωρίς να κινηθούν.
Ρόζα
Μην με αφήνεις, Αλέκο! Σκέψου εμένα ...
Αλέκος, απευθυνόμενος προς αυτή
Ο Μάρκος είναι φίλος από τα παιδικά χρόνια. Ήταν πάντα κοντά μου. Αν πεθάνει από δικό μου φταίξιμο, δεν θα μπορέσω ποτέ να συγχωρήσω τον εαυτό μου. Χρόνος. Την αγκαλιάζει. Πρέπει να φύγω!
Όλοι οι άνδρες φεύγουν.
Ρόζα, μένοντας μόνη
Αλέκο, μην μ 'αφήνεις ...
Σκοτάδι.
