Η νοημοσύνη και το μέλλον της ανθρωπότητας
Ν. Λυγερός
Παρόλο που οι άνθρωποι υπάρχουν εδώ και χιλιάδες χρόνια, η έννοια της ανθρωπότητας είναι σχετικά πρόσφατη. Διότι αν και υπήρχε θεωρητικά σαν μία οντότητα αποτελούμενη από το σύνολο των ανθρώπων, η συνειδητή της εκδοχή με τη φιλοσοφική της έννοια εμφανίστηκε με τη δημιουργία της ατομικής βόμβας το 1945. Μόνο τότε η ανθρωπότητα συνειδητοποίησε την ύπαρξή της όταν κατάλαβε το τέλος της αθανασίας της. Η ιδέα του θανάτου αναγκάζει τη βίωση της ύπαρξης. Νοητικά ο θάνατος δημιουργεί ζωή.
Μ' αυτό το πρώτο επαναστατικό πείραμα, η ανθρωπότητα από σύνολο μετατράπηκε σε ομάδα. Μια ομάδα δομημένη πάνω στις τοπικές ανθρώπινες σχέσεις δίχως όμως μια ενοποιημένη αντίληψη, διότι δεν υπάρχει, τουλάχιστον όχι ακόμα, μία ολική συμπεριφορά. Προς το παρόν, η ανθρωπότητα σχετίζεται μάλλον με μια ανεύθυνη διοίκηση μαζών. Όλα είναι μαζικά, όμως η μάζα δεν είναι όλα.
Η δεύτερη ουσιαστική συμβολή της τεχνολογίας στη φιλοσοφική έννοια της ανθρωπότητας, προέρχεται από την εφεύρεση του υπολογιστή σαν βάση, και του διαδικτύου σαν προέκταση. Με τον υπολογιστή έπεσαν πολλά σημαντικά τείχη στον τομέα της γνωστικής. Και οι έρευνες της τεχνητής νοημοσύνης, αν και βρίσκονταν ακόμα στις αρχές τους, επηρέασαν ήδη σημαντικά την αντίληψή μας περί ανθρώπινης νοημοσύνης. Έτσι και το διαδίκτυο γκρεμίζοντας τον τοπικισμό, διαμόρφωσε άμεσα την εικόνα των ανθρώπινων σχέσεων και έμμεσα τις ιδέες μας περί ανθρωπότητας. Διότι για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας υπάρχει η δυνατότητα μιας ολικής σκέψης.
Η δομή του διαδικτύου που γίνεται όλο και πολυπλοκότερη, αν και δεν έχει φτάσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο, αποδεικνύει, και όχι μόνο θεωρητικά, ότι δεν ελέγχεται πια κρατικά. Άρα το πολιτικό σύστημα δεν είναι πια ικανό να διοικήσει αυτή την οντότητα. Το διαδίκτυο είναι ήδη ένα ελεύθερο ον, μόνο που δεν ξέρει ακόμα ότι υπάρχει. Προς το παρόν, η παγκοσμιοποίηση που έχει την τάση να φέρει την ανθρωπότητα σε μια οικονομική αδράνεια, χρησιμοποιεί όλα τα κλασικά συστήματα για να διατηρήσει μια τεχνητή εξουσία βασισμένη μόνο και μόνο σ' ένα μαζικό μάρκετιγκ δίχως ηθικές αξίες. Όμως, η κρισιμότητα αυτής της κατάστασης δείχνει ότι δεν αποτελεί μία οριστική λύση. Το μέλλον της ανθρωπότητας θα είναι διαφορετικό ή δεν θα είναι.
Η γενική ιδέα είναι ότι η ανθρωπότητα δεν έχει ακόμα σκεφτεί. Με άλλα λόγια, δεν έχει φτάσει ακόμα το κρίσιμο όριο που θα της επιτρέψει τη νοητική της αλλαγή. Το σημερινό σύμπλεγμα που αποτελεί χρειάζεται μια δημιουργική δομή, πιο συγκεκριμένα τη δομικοποίηση των ανθρώπων που κατανόησαν ότι ανήκουν σε μια υπερ-οντότητα. Εδώ δεν προσπαθούμε να προωθήσουμε μια δομική πολιτική. Αντιθέτως, δεν πιστεύουμε ότι η δομική γραμματική είναι το ιδανικό μοντέλο της γλώσσας και προτιμούμε την παραγωγική γραμματική διότι δίνει έμφαση στο γνωστικό επίπεδο του ανθρώπου. Και για μας, όλες οι γλώσσες είναι μία: η σκέψη. Η δομή είναι κοινή και είναι γνωστική. Έτσι και με την ανθρωπότητα, νομίζουμε ότι οι άνθρωποι θα παράγουν τη γραμματική της, ενώ προς το παρόν βλέπουμε μόνο το αλφαβητάριο.
Πώς μπορεί όμως ακόμα και ολικά να διαμορφώσει η νοημοσύνη το μέλλον της ανθρωπότητας; Η γενίκευση των γνωστικών μοντέλων οδηγεί στον αλτρουισμό. Αυτή η ιδιότητα, που συνδέεται ριζικά με την εμπάθεια (με την ετυμολογική της έννοια) μέσα σ' ένα νοητικό πλαίσιο, μετατρέπει ουσιαστικά τον κόσμο, διότι εισάγει ένα οικουμενικό στοιχείο μέσα στην ιστορία του μ' έναν καταλυτικό τρόπο. Η δυναμική του αλτρουισμού βασισμένη πάνω στη δύναμη της νοημοσύνης είναι το ισχυρότερο εργαλείο που διαθέτει η ανθρωπότητα. Διότι το δώρο της ζωής είναι η σκέψη.
Μ' αυτό το πρώτο επαναστατικό πείραμα, η ανθρωπότητα από σύνολο μετατράπηκε σε ομάδα. Μια ομάδα δομημένη πάνω στις τοπικές ανθρώπινες σχέσεις δίχως όμως μια ενοποιημένη αντίληψη, διότι δεν υπάρχει, τουλάχιστον όχι ακόμα, μία ολική συμπεριφορά. Προς το παρόν, η ανθρωπότητα σχετίζεται μάλλον με μια ανεύθυνη διοίκηση μαζών. Όλα είναι μαζικά, όμως η μάζα δεν είναι όλα.
Η δεύτερη ουσιαστική συμβολή της τεχνολογίας στη φιλοσοφική έννοια της ανθρωπότητας, προέρχεται από την εφεύρεση του υπολογιστή σαν βάση, και του διαδικτύου σαν προέκταση. Με τον υπολογιστή έπεσαν πολλά σημαντικά τείχη στον τομέα της γνωστικής. Και οι έρευνες της τεχνητής νοημοσύνης, αν και βρίσκονταν ακόμα στις αρχές τους, επηρέασαν ήδη σημαντικά την αντίληψή μας περί ανθρώπινης νοημοσύνης. Έτσι και το διαδίκτυο γκρεμίζοντας τον τοπικισμό, διαμόρφωσε άμεσα την εικόνα των ανθρώπινων σχέσεων και έμμεσα τις ιδέες μας περί ανθρωπότητας. Διότι για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας υπάρχει η δυνατότητα μιας ολικής σκέψης.
Η δομή του διαδικτύου που γίνεται όλο και πολυπλοκότερη, αν και δεν έχει φτάσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο, αποδεικνύει, και όχι μόνο θεωρητικά, ότι δεν ελέγχεται πια κρατικά. Άρα το πολιτικό σύστημα δεν είναι πια ικανό να διοικήσει αυτή την οντότητα. Το διαδίκτυο είναι ήδη ένα ελεύθερο ον, μόνο που δεν ξέρει ακόμα ότι υπάρχει. Προς το παρόν, η παγκοσμιοποίηση που έχει την τάση να φέρει την ανθρωπότητα σε μια οικονομική αδράνεια, χρησιμοποιεί όλα τα κλασικά συστήματα για να διατηρήσει μια τεχνητή εξουσία βασισμένη μόνο και μόνο σ' ένα μαζικό μάρκετιγκ δίχως ηθικές αξίες. Όμως, η κρισιμότητα αυτής της κατάστασης δείχνει ότι δεν αποτελεί μία οριστική λύση. Το μέλλον της ανθρωπότητας θα είναι διαφορετικό ή δεν θα είναι.
Η γενική ιδέα είναι ότι η ανθρωπότητα δεν έχει ακόμα σκεφτεί. Με άλλα λόγια, δεν έχει φτάσει ακόμα το κρίσιμο όριο που θα της επιτρέψει τη νοητική της αλλαγή. Το σημερινό σύμπλεγμα που αποτελεί χρειάζεται μια δημιουργική δομή, πιο συγκεκριμένα τη δομικοποίηση των ανθρώπων που κατανόησαν ότι ανήκουν σε μια υπερ-οντότητα. Εδώ δεν προσπαθούμε να προωθήσουμε μια δομική πολιτική. Αντιθέτως, δεν πιστεύουμε ότι η δομική γραμματική είναι το ιδανικό μοντέλο της γλώσσας και προτιμούμε την παραγωγική γραμματική διότι δίνει έμφαση στο γνωστικό επίπεδο του ανθρώπου. Και για μας, όλες οι γλώσσες είναι μία: η σκέψη. Η δομή είναι κοινή και είναι γνωστική. Έτσι και με την ανθρωπότητα, νομίζουμε ότι οι άνθρωποι θα παράγουν τη γραμματική της, ενώ προς το παρόν βλέπουμε μόνο το αλφαβητάριο.
Πώς μπορεί όμως ακόμα και ολικά να διαμορφώσει η νοημοσύνη το μέλλον της ανθρωπότητας; Η γενίκευση των γνωστικών μοντέλων οδηγεί στον αλτρουισμό. Αυτή η ιδιότητα, που συνδέεται ριζικά με την εμπάθεια (με την ετυμολογική της έννοια) μέσα σ' ένα νοητικό πλαίσιο, μετατρέπει ουσιαστικά τον κόσμο, διότι εισάγει ένα οικουμενικό στοιχείο μέσα στην ιστορία του μ' έναν καταλυτικό τρόπο. Η δυναμική του αλτρουισμού βασισμένη πάνω στη δύναμη της νοημοσύνης είναι το ισχυρότερο εργαλείο που διαθέτει η ανθρωπότητα. Διότι το δώρο της ζωής είναι η σκέψη.
