Sur les murs d'Arménie
N. Lygeros
Même si nous savons tous que l’Arménie est la terre des pierres, nous écoutons rarement ses murs. Pourtant sans eux, les églises n’existeraient pas. Même si la pierre est divine, l’église est humaine. Et c’est justement cette humanité que le génocide a tenté d’éliminer mais en vain.
Aussi en regardant les murs d’Arménie, nous contemplons notre passé. Car ses murs dans l’espace, sont aussi des ponts dans le temps. Il faut dire que l’eau est rare sur cette terre qui a connu le déluge. Comme si Dieu avait voulu l’épargner d’une nouvelle inondation. Ce fut donc au sang de remplacer cette eau précieuse. Seulement comment le voir à présent si ce n’est en admirant le sang qui a coulé dans les veines des survivants. Seulement ces derniers en tant que descendants et rescapés d’innocents, ont eux aussi besoin d’une source, une source d’arménité.
C’est cette dernière que nous pouvons contempler sur les murs d’Arménie. Ces derniers sont faits pour soutenir le toit du monde. Ils ne sont pas fermés mais peints. Ils sont ouverts sur le monde, non pour éclairer la misère mais pour illuminer la dignité humaine.
Combien de temps passons-nous devant un mur ? Sans cette apparente perte de temps, nous ne pouvons pénétrer ce trésor humain. Il nous faut suivre les coloris d’antan pour saisir la couleur du temps. Il nous faut toucher la pierre pour atteindre la statue. Sans les murs d’Arménie, il est difficile de trouver la clef de la résistance, la seule qui ait été capable de mettre en échec l’Empire Ottoman.
Car l’arménité est avant tout un code. Il est écrit en lettres de fer pour ne pas oublier le souvenir du dragon. C’est pour cette raison qu’il est juste de voir dans les murs d’Arménie, des livres debout. Car comment être libre sans être debout ? Ils ne se sont pas agenouillés devant l’envahisseur turc. Ils savaient que l’on ne met quelqu’un à genoux que lorsque lui-même s’agenouille, car les arbres meurent debout. Aussi les murs d’Arménie ne peuvent faire autrement et ceci est la cause de leurs blessures.
Mais il ne faut pas se leurrer même les pages noires de l’histoire sont des pages de l’histoire. C’est l’oubli et l’indifférence qui en poursuivant le génocide de la mémoire nient l’histoire. Cela ne signifie pas pour autant que celle-ci disparaît. Les murs d’Arménie sont de véritables marque-pages de l’histoire. Ces signets n’oublient rien : ni le génocide des Arméniens, ni la guerre en Artsakh.
Voilà pourquoi les Ottomans, les Jeunes Turcs, les Kémalistes et les Azéris blessent les murs d’Arménie. Ils ne voient en eux qu’un obstacle. Ces murs dressés les hantent car ils montrent l’humanisme de l’arménité. En commettant le génocide des Arméniens, ils ont commis un crime contre l’humanité. C’est de cela qu’ils sont coupables. Seulement ils partent du principe qu’un crime sans châtiment n’existe pas.
Tandis que les murs d’Arménie sont les témoins de ce crime et ces témoins sont capables d’écrire l’histoire même si elle a été volontairement effacée par les bourreaux de l’humanité. Il est donc nécessaire de voir dans les murs d’Arménie, non une lamentation désespérée mais une mémoire sans espoir, consciente de la nécessité de ne pas oublier l’avenir, car c’est cela la cible des criminels : l’avenir de l’humanité.
Aussi en regardant les murs d’Arménie, nous contemplons notre passé. Car ses murs dans l’espace, sont aussi des ponts dans le temps. Il faut dire que l’eau est rare sur cette terre qui a connu le déluge. Comme si Dieu avait voulu l’épargner d’une nouvelle inondation. Ce fut donc au sang de remplacer cette eau précieuse. Seulement comment le voir à présent si ce n’est en admirant le sang qui a coulé dans les veines des survivants. Seulement ces derniers en tant que descendants et rescapés d’innocents, ont eux aussi besoin d’une source, une source d’arménité.
C’est cette dernière que nous pouvons contempler sur les murs d’Arménie. Ces derniers sont faits pour soutenir le toit du monde. Ils ne sont pas fermés mais peints. Ils sont ouverts sur le monde, non pour éclairer la misère mais pour illuminer la dignité humaine.
Combien de temps passons-nous devant un mur ? Sans cette apparente perte de temps, nous ne pouvons pénétrer ce trésor humain. Il nous faut suivre les coloris d’antan pour saisir la couleur du temps. Il nous faut toucher la pierre pour atteindre la statue. Sans les murs d’Arménie, il est difficile de trouver la clef de la résistance, la seule qui ait été capable de mettre en échec l’Empire Ottoman.
Car l’arménité est avant tout un code. Il est écrit en lettres de fer pour ne pas oublier le souvenir du dragon. C’est pour cette raison qu’il est juste de voir dans les murs d’Arménie, des livres debout. Car comment être libre sans être debout ? Ils ne se sont pas agenouillés devant l’envahisseur turc. Ils savaient que l’on ne met quelqu’un à genoux que lorsque lui-même s’agenouille, car les arbres meurent debout. Aussi les murs d’Arménie ne peuvent faire autrement et ceci est la cause de leurs blessures.
Mais il ne faut pas se leurrer même les pages noires de l’histoire sont des pages de l’histoire. C’est l’oubli et l’indifférence qui en poursuivant le génocide de la mémoire nient l’histoire. Cela ne signifie pas pour autant que celle-ci disparaît. Les murs d’Arménie sont de véritables marque-pages de l’histoire. Ces signets n’oublient rien : ni le génocide des Arméniens, ni la guerre en Artsakh.
Voilà pourquoi les Ottomans, les Jeunes Turcs, les Kémalistes et les Azéris blessent les murs d’Arménie. Ils ne voient en eux qu’un obstacle. Ces murs dressés les hantent car ils montrent l’humanisme de l’arménité. En commettant le génocide des Arméniens, ils ont commis un crime contre l’humanité. C’est de cela qu’ils sont coupables. Seulement ils partent du principe qu’un crime sans châtiment n’existe pas.
Tandis que les murs d’Arménie sont les témoins de ce crime et ces témoins sont capables d’écrire l’histoire même si elle a été volontairement effacée par les bourreaux de l’humanité. Il est donc nécessaire de voir dans les murs d’Arménie, non une lamentation désespérée mais une mémoire sans espoir, consciente de la nécessité de ne pas oublier l’avenir, car c’est cela la cible des criminels : l’avenir de l’humanité.
Περί τειχών της Αρμενίας
Ν. Λυγερός
Ακόμα κι αν όλοι μας ξέρουμε ότι η Αρμενία είναι η γη της πέτρας, σπάνια ακούμε τα τείχη της. Κι όμως χωρίς αυτά, οι εκκλησίες δεν θα υπήρχαν. Ακόμα κι αν η πέτρα είναι κυρίαρχη, η εκκλησία είναι ανθρώπινη. Κι είναι ακριβώς αυτή την ανθρωπιά που η γενοκτονία προσπάθησε να εξαλείψει, αλλά μάταια.
Έτσι, κοιτάζοντας τα τείχη της Αρμενίας, αναλογιζόμαστε το παρελθόν μας. Διότι αυτά τα τείχη μέσα στο χώρο, αποτελούν επίσης γέφυρες μέσα στο χρόνο. Είναι γεγονός ότι το νερό είναι σπάνιο σε τούτη τη γη που γνώρισε τον κατακλυσμό. Λες κι ο Θεός θέλησε να τη γλυτώσει από μια καινούργια πλημμύρα. Χρειάστηκε, λοιπόν, αίμα για να αναπληρωθεί το πολύτιμο νερό. Μα πώς να το δούμε τώρα, αν όχι θαυμάζοντας το αίμα που κύλησε στις φλέβες των επιζώντων! Μόνο που αυτοί οι επιζώντες ως διασωθέντες και απόγονοι των αθώων, χρειάζονται και οι ίδιοι μια πηγή, μια πηγή αρμενοσύνης.
Αυτή την αρμενοσύνη μπορούμε να τη μελετήσουμε μέσα από τα τείχη της Αρμενίας. Αυτά τα τείχη κατασκευάστηκαν για να κρατούν τη σκεπή του κόσμου. Δεν είναι κλειστά, μα ζωγραφισμένα. Είναι ανοιχτά στον κόσμο, όχι για να φωτίζουν τη μιζέρια, μα για να ακτινοβολεί η ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Πόσο χρόνο στεκόμαστε μπροστά σε ένα τείχος; Χωρίς αυτό το φαινομενικό χάσιμο χρόνου, δεν μπορούμε να διεισδύσουμε σ’ αυτόν τον ανθρώπινο θησαυρό. Πρέπει να ακολουθήσουμε τα παλιά χρώματα για να καταλάβουμε το χρώμα του χρόνου. Πρέπει να αγγίξουμε την πέτρα για να αφουγκραστούμε το άγαλμα. Χωρίς τα τείχη της Αρμενίας, είναι δύσκολο να βρούμε το κλειδί της αντίστασης, το μόνο που στάθηκε ικανό να νικήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Επειδή η αρμενοσύνη είναι πάνω απ’ όλα ένας κώδικας. Είναι γραμμένη με σιδερένια γράμματα για να μην ξεχάσει την ανάμνηση του δράκου. Γι’ αυτόν το λόγο, είναι συνετό να βλέπουμε μέσα στα τείχη της Αρμενίας, όρθια βιβλία. Γιατί, πώς να είσαι ελεύθερος χωρίς να είσαι όρθιος; Δεν γονάτισαν μπροστά στον Τούρκο εισβολέα. Ήξεραν πως για να σε γονατίσουν, πρέπει να γονατίσεις, γιατί τα δέντρα πεθαίνουν όρθια. Έτσι, τα τείχη της Αρμενίας δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς κι αυτή είναι η αιτία των πληγών τους.
Όμως δεν πρέπει να δειλιάζουμε, γιατί ακόμα κι οι μαύρες σελίδες της ιστορίας είναι σελίδες της ιστορίας. Ενώ η λήθη και η αδιαφορία, επιδιώκοντας τη γενοκτονία της μνήμης, αρνούνται την ιστορία. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι αυτή χάνεται. Τα τείχη της Αρμενίας είναι πραγματικοί σελιδοδείκτες της ιστορίας. Κι αυτοί οι σελιδοδείκτες δεν ξεχνούν τίποτα: ούτε τη γενοκτονία των Αρμενίων, ούτε τον πόλεμο στο Αρτσάχ.
Να γιατί οι Οθωμανοί, οι Νεότουρκοι, οι Κεμαλιστές και οι Αζέροι πληγώνουν τα τείχη της Αρμενίας. Δεν βλέπουν σ’ αυτά παρά ένα εμπόδιο. Αυτά τα ανορθωμένα τείχη τούς ενοχλούν επειδή δείχνουν τον ανθρωπισμό της αρμενοσύνης. Διαπράττοντας τη γενοκτονία των Αρμενίων, διέπραξαν ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Γι’ αυτό ακριβώς είναι ένοχοι. Μόνο που ξεφεύγουν από την αρχή ότι ένα έγκλημα δίχως τιμωρία, δεν υπάρχει.
Ενώ τα τείχη της Αρμενίας είναι οι αποδείξεις αυτού του εγκλήματος κι αυτές οι αποδείξεις μπορούν να γράψουν την ιστορία έστω και αν αυτή έχει σκόπιμα διαγραφεί από τους δήμιους της ανθρωπότητας. Είναι, λοιπόν, απαραίτητο να βλέπουμε μέσα στα τείχη της Αρμενίας, όχι ένα απελπισμένο μοιρολόι, αλλά μία μνημοσύνη χωρίς ελπίδα, έχοντας επίγνωση της ανάγκης να μη λησμονήσει το μέλλον, γιατί αυτός είναι ο στόχος των εγκληματιών: το μέλλον της ανθρωπότητας.
Έτσι, κοιτάζοντας τα τείχη της Αρμενίας, αναλογιζόμαστε το παρελθόν μας. Διότι αυτά τα τείχη μέσα στο χώρο, αποτελούν επίσης γέφυρες μέσα στο χρόνο. Είναι γεγονός ότι το νερό είναι σπάνιο σε τούτη τη γη που γνώρισε τον κατακλυσμό. Λες κι ο Θεός θέλησε να τη γλυτώσει από μια καινούργια πλημμύρα. Χρειάστηκε, λοιπόν, αίμα για να αναπληρωθεί το πολύτιμο νερό. Μα πώς να το δούμε τώρα, αν όχι θαυμάζοντας το αίμα που κύλησε στις φλέβες των επιζώντων! Μόνο που αυτοί οι επιζώντες ως διασωθέντες και απόγονοι των αθώων, χρειάζονται και οι ίδιοι μια πηγή, μια πηγή αρμενοσύνης.
Αυτή την αρμενοσύνη μπορούμε να τη μελετήσουμε μέσα από τα τείχη της Αρμενίας. Αυτά τα τείχη κατασκευάστηκαν για να κρατούν τη σκεπή του κόσμου. Δεν είναι κλειστά, μα ζωγραφισμένα. Είναι ανοιχτά στον κόσμο, όχι για να φωτίζουν τη μιζέρια, μα για να ακτινοβολεί η ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Πόσο χρόνο στεκόμαστε μπροστά σε ένα τείχος; Χωρίς αυτό το φαινομενικό χάσιμο χρόνου, δεν μπορούμε να διεισδύσουμε σ’ αυτόν τον ανθρώπινο θησαυρό. Πρέπει να ακολουθήσουμε τα παλιά χρώματα για να καταλάβουμε το χρώμα του χρόνου. Πρέπει να αγγίξουμε την πέτρα για να αφουγκραστούμε το άγαλμα. Χωρίς τα τείχη της Αρμενίας, είναι δύσκολο να βρούμε το κλειδί της αντίστασης, το μόνο που στάθηκε ικανό να νικήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Επειδή η αρμενοσύνη είναι πάνω απ’ όλα ένας κώδικας. Είναι γραμμένη με σιδερένια γράμματα για να μην ξεχάσει την ανάμνηση του δράκου. Γι’ αυτόν το λόγο, είναι συνετό να βλέπουμε μέσα στα τείχη της Αρμενίας, όρθια βιβλία. Γιατί, πώς να είσαι ελεύθερος χωρίς να είσαι όρθιος; Δεν γονάτισαν μπροστά στον Τούρκο εισβολέα. Ήξεραν πως για να σε γονατίσουν, πρέπει να γονατίσεις, γιατί τα δέντρα πεθαίνουν όρθια. Έτσι, τα τείχη της Αρμενίας δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς κι αυτή είναι η αιτία των πληγών τους.
Όμως δεν πρέπει να δειλιάζουμε, γιατί ακόμα κι οι μαύρες σελίδες της ιστορίας είναι σελίδες της ιστορίας. Ενώ η λήθη και η αδιαφορία, επιδιώκοντας τη γενοκτονία της μνήμης, αρνούνται την ιστορία. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι αυτή χάνεται. Τα τείχη της Αρμενίας είναι πραγματικοί σελιδοδείκτες της ιστορίας. Κι αυτοί οι σελιδοδείκτες δεν ξεχνούν τίποτα: ούτε τη γενοκτονία των Αρμενίων, ούτε τον πόλεμο στο Αρτσάχ.
Να γιατί οι Οθωμανοί, οι Νεότουρκοι, οι Κεμαλιστές και οι Αζέροι πληγώνουν τα τείχη της Αρμενίας. Δεν βλέπουν σ’ αυτά παρά ένα εμπόδιο. Αυτά τα ανορθωμένα τείχη τούς ενοχλούν επειδή δείχνουν τον ανθρωπισμό της αρμενοσύνης. Διαπράττοντας τη γενοκτονία των Αρμενίων, διέπραξαν ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Γι’ αυτό ακριβώς είναι ένοχοι. Μόνο που ξεφεύγουν από την αρχή ότι ένα έγκλημα δίχως τιμωρία, δεν υπάρχει.
Ενώ τα τείχη της Αρμενίας είναι οι αποδείξεις αυτού του εγκλήματος κι αυτές οι αποδείξεις μπορούν να γράψουν την ιστορία έστω και αν αυτή έχει σκόπιμα διαγραφεί από τους δήμιους της ανθρωπότητας. Είναι, λοιπόν, απαραίτητο να βλέπουμε μέσα στα τείχη της Αρμενίας, όχι ένα απελπισμένο μοιρολόι, αλλά μία μνημοσύνη χωρίς ελπίδα, έχοντας επίγνωση της ανάγκης να μη λησμονήσει το μέλλον, γιατί αυτός είναι ο στόχος των εγκληματιών: το μέλλον της ανθρωπότητας.
